Tut pishganda...


Oybek:

- Qishloqlar o‘rtasida futbol turniri tashklil qilindi. Bizni o‘yin soat 8:00 boshlanishi kerak edi, ammo tashkiliy ishlardagi bazi nuqsonlar sabab, 11:00 surulibdi. Havo bulutli salqin bo‘lsada, may oyining odamni holdan toydirib qo‘yadigan dim havosida oynab, ammallab yutib oldik. Hakamning tajribasizligi sabab, bir nechta baxsli vaziyatlar yuzaga keldi. Himoyada ishonchi o‘ynagan bo‘lsamda, asablarimni jilovlab olishga rosa qiynaldim. Bu zo‘riqish o‘yindan keyin ham davom etib, hakam bilan tortishib qoldim. Murabbiyim: izzat, hurmatni saqlashim kerakligini aytib, dashnom bergach, keyingi bosqich o‘yini 19:00 boshlanguncha dam olib kelishimni tavsiya qildi. Tushdan so‘ng, boshqa ko‘ngillilar chiqmagach, yolg‘iz o‘zim mashinaga o‘tirdim...

Uyga qaytar ekanman, allaqanday ko‘ngil ihtiyori bilan, qishloqqa eski yo‘ldan kirib borishga qaror qildim. Biroz naridan, yangi asfalt yo‘l yotqizilgach, tosh yo‘ldan odam oyog‘i uzilib qoldi. Bu yo‘l tekkiz emas, har qadamda o‘ydim chuqurlar, lekin o‘ziga hos fayzi bordek... E-h-ee bu yo‘llarda mening bolaligim o‘tgan, do‘stlarim bilan maktabga shu yo‘ldan yurganmiz, velosaped poygalar qildanmiz, yo‘l chetidagi o‘rik darahlaridan dovchalar terganmiz, lablarimiz gezarib, barmoqlarimiz qorayib, oppoq ko‘ylaklarni rasvosini chiqaraib tutxo‘rlik qilganimizchi!

Negadir bolaligimni eslab bir tutxo‘rlik qilgim keldi. Lekin bir hafta avvalham yo‘lning ikki yoqasini, yamyashil bargali bilan bezab turgan manzaradan, kallaklangan tut daraxlari qolibdi. Pillaqurti boquvchilar kesib ketishibdi. Hafsalam pir bo‘lib ketaverdim, qishloqqa yaqin qolganda ko‘rdimki, qishloq biqinidagi, ro‘j ekilgan keng dalaning o‘rtasini ajratib turgan, yakka qator tutzor hali kesib olinmabdi. Mashinada kirib bo‘lmasdi, piyoda esa biroz yo‘ldan nariroq, ammo bolalikdagi tamni yana tuyushga bo‘lgan ishtiyoqim meni o‘sha yerga yetakladi. Mashinadagi bakalashkani bo‘g‘zini qirqib, biroz terib olish uchun tutqator oraladim.

Voh-voh, rosa qiyg‘oz pishibdi o‘ziyam! Quyoshdan mo‘lroq bahra oladigan tomonidan yurib, navdalarni qayirgancha; qora, oppoq, qaymoqrang, qirmizi-sapsar rang olgan sarhil mevalardan avaylab uzib, lablarimda iz qoldirmasligi uchun ehtiyokorlik bilan chaynagacha, noyob mazzali tamdan lazzat olardim. Shu qatori eng saralaridan terib idishimga yeg‘ib borardim. Ishtiyoqda unisidan cho‘qilab, bunisidan cho‘qilab tutzorni yarmidan o‘tib qolibman. Idishim ham, nafsim ham to‘lay deb qolgandi.

Bir mahal, biroz nardida tut darahti ustida kimdur borligini ko‘rib qoldim. Hayron bo‘lib qaradim, allaqanday qiz tut teryabdi. Qizlar ham tutxo‘rlikka kelibdi shekali deb o‘ylab, qatorni u-bu tomoniga o‘tib qaradim. Boshqa hechkim yo‘q. Ta'jubim oshib, ovozsiz o‘sha tomonga yurdim. E-ha, bu Hoshim akani qizi Nafisa-ku!

Biroz yaqin borgach, tomoq qirib qo‘ydimda, unga be'etiboe navda egib tut terishda davom etdim. Menga qarab-qarab qo‘yganini sezib gap tashlagan bo‘ldim:

- Nima qilyabsab?
- Ko‘rmayabsizmi? - dedi, ensasi qotgani yashirib o‘tirmay, labini qiyshaytrib qo‘yarkan. Ajab bu qilig‘ini yoshligidayam qilardi, yoshi katta bo‘lsayan yarashib tushganini ko‘rib zavqim oshdi.

- Ko‘ryabman... - kulib qo‘ydim.

Shu orada ikkimiz ham o‘z ishlarimiz bilan mashg‘ul bo‘ldik. Meni idishim deyarli to‘lgan bo‘lsada ketishga shoshmadim, bu qadirdonga eski adovatim qo‘zg‘ab qoldi. Aytadigan achchiq gaplar shodasini tizgancha fursat kutardim. Ayni damda u be'parvo holatda, yarimlab qolgan shaffof idishini olgancha, bir tut daraxti ustidan ikkinchisi tomon o‘ta boshlagandi. Avvaligisidan ko‘ra bunisining navdalari qalin, mevalaryam ko‘proq, biroq daraxt tanasi ingichka va novcharoq ekan. Shu boyisdan, uning harakatiga mos ravishda daraxtni yuqori qismi qimirlay boshladi. U hadiksirab navdalarni ushlab, biroz cho‘nqaydi. Shu top, qalin barglar ko‘ylagining orqa etaglarini tutib qoldiyu, bir fursat lozimining bog‘ichlaricha ko‘rinib ketdi. Jussasiga mos buksalari, taranglashgan lozim matolari ostida shaklini nanoyish qildi. Buni o‘ziham fahimlab, tezda to‘g‘irlanib olimoqchi bo‘ldi, biroq haraktlari aks tasir qilib daraxt silkinib mevalar to‘kildi. Yoqasini sal ochib ko‘kraklari orasiga qaradi. Yuzidagi ijirg‘anishga o‘xshash ifoda va ko‘ylagini silkib qo‘yganidan malumki, ichiga meva donalari tushib qolibdi. Nigohimni sezidi, noqulay holatidan uyalib menga qarab-qarab o‘zini birmuncha tartibga solib oldi.

''Ha, befarosat!''

Tepadan qaraganda, o‘zini risoladagidek ko‘rayotgandir, ammo pasdan qaragan kishiga...

Uning bolalarcha harakatlariga kulib qo‘ygan bo‘lsanmda, shahvatni qo‘zg‘ovchi holati ko‘zdan qochmagandi. Yaqin kelib u terayotgan daraxtni navdalarini egib, unga yana gap qotdim:

- Meni tanimadingmi?

Ayni damda, ko‘zlarim uning etagi ostidagi tarang sonlarida, bilinar bilinmas ko‘zga tashlanayotgan kindiklarida, lozimining ovi orasida hosil bo‘lgan ichkiyimi bo‘rtmarida edi.

- Tanidim, - shodon jilmaydi, - Ozoda opami sevgilisi, Oybek akasiz!
- Iyaaa... Tentak... Og‘zinga qarab gapir!
- Aaa, men nima dedim?
- O‘sha opang erga tegib, bolalik bo‘lib ketganuuu! Qanaqasiga uni sevgilisi bo‘laman, ahmoq!
- Voy, nega haqorat qilasiz... - qovog‘larini soldi, - Bir paytlar yaxshi ko‘rishardilada, shunga... shunga... aytovdim!

Bir nimalar yodiga tushdimi, birdan so‘zida tutuldi. Meniyam eski yaralarim tirnaldi. Boya yuqorida bu qizni qadrdon, ayni paytda adovatim bor deb edim. Hayron bo‘lmay tarixini eshiting:
Adashmasam besh yillar avval o‘shanda 23 yoshlarda edim. Ozoda esa endigina maktabni tamomlagan paytlar. Yoqtrib qolib, dil izhori qildim. Ko‘ngli bor ekan ro‘yhushlik bildirdi. Shirin damlar boshlandi. Har kuni yo‘l poylash, to‘g‘ri kelganda ko‘z urushtirib o‘tish, to‘y oqshomlariga borib diydor ko‘rishish. To‘qnash kelganda salomlashib, qo‘lchasidan siqib qo‘yish ham meni qanchalik hushnut etardiya! Qanchalar baxtiyor edim...

Baxtga qarshi u telifon ishlatmas, zamonaviy davrda birgina aloqa vositasi maktub yozish bo‘lsaya! Yana yetqazish muammosichi!

Jonimga o‘n ikki yoshlardagi maktab o‘quvchisi bo‘lgab qiz oro kirgan edi. Oylasida yolg‘iz qiz bo‘lganigami, haligacha bolalarcha erkalanib so‘zlashlari ketmagan qiz... Ajib jussasida, o‘sprinlik shakl shamoyili sezilib, judayam yoqimtoy qizga aylana boshlagan patylari ekan. Aniq esimda, qay holatda to‘qnash kelganim va maktubimni qo‘shnisi Ozoda opasiga eltib berishini iltimos qilganim. Aql hushi joyida bo‘lgan qiz, allaqanday sirdosh, hayrihohlik bilan yashirib maktubni olib, tezga ishga kirishib ketgandi. Birmuncha vaqtdan so‘ng javob maktubni olib kelganda, bu qizni shunaqangi yaxshi ko‘rib qolgandim.

Oddiy telefon olib, elektron xabarlar almashishga imkonimiz bo‘laturib, bobo, momolarimiz qilgan aloqa vositsidan foydalanish... Buning zavqaini ifoda etishga lo‘gatimdan so‘z topolmayman. Ozoda ikkimiz, bir necha o‘nlab maktublar almashar, sevgimizdam masrur edik. Lekin ohir, bir necha oylik, yozishmarni oqibati bizni noqulay ahvolga